فهرست مطلب
قدمت زنبور عسل
طبق تحقیقات عسل در دوران ما قبل تاریخ نیز وجود داشته و زنبور های عسل یکی از قدیمی ترین حشراتی هستند که از دوران نوسنگی (عصر حجر جدید) وجود داشته اند. مطالعات و بررسی های دانشمندان نشان می دهد که از میلیون ها سال قبل موجوداتی به نام زنبور عسل در جهان زندگی می کرده اند. قدیمی ترین فسیل زنبور عسل مربوط به بیست میلیون سال پیش است که در موزه ها تاریخ طبیعی نیویورک نگه داری می شود و نشانگر مقاومت زنبورعسل و تطابق با محیط، برای حفظ بقای آن است. گفته می شود که گونه های ابتدایی آن مربوط به چهل تا پنجاه میلیون سال قبل می باشد.
در این دوره از تاریخ بشر، علاوه بر شیرین کننده، در پزشکی نیز استفاده میشده و انسان های اولیه، عسل و لانه زنبورهای وحشی را جمع آوری و تنها از شیرینی آن استفاده می کرده اند.
قدمت جمع آوری عسل
عسل در دوران ما قبل تاریخ استفاده می شده ، تاریخچه استفاده از عسل طبیعی همراه با تاریخ خلقت بوده و تقریباً در هر فرهنگی می توان شواهد بهره گیری از آن را به عنوان یک منبع غذایی و به عنوان نمادی در جنبه های مختلف زندگی اعم از مذهب، موسیقی و درمان بیماری یافت.
در طول چندین هزار سال، تا اوایل قرن هجدهم میلادی، عسل منبع اصلی قند مصرفی محسوب می شد، اما در سده های اخیر هم زمان با رشد صنعت نیشکر و چغندر قند، استفاده از عسل طبیعی به عنوان تأمین کننده اصلی قند بسیار کاهش یافته است.
گذشتگان آن را مظهر پاکی و خلوص و نشانه قدرت می دانستند و باستان شناسان حکایت می کنند که قبایل بدوی با جمع آوری عسل آشنا بوده اند.
عده ای برای داشتن عسل از لانه هایی که در صخره های تیز و مرتفع سنگی و در دره های عمیق قرار گرفته بودند، جان خود را به خطر می انداختند. در بعضی از قبایل افرادی که به طور منظم تنه های توخالی درختان را بررسی و برای برداشت عسل علامت گذاری می کردند. به نظر می رسد که این نشانه گذاری بیانگر این مطلب بوده است که این درختان مالکیت عام نداشته و همه نمی توانستند از آن استفاده کنند.
کاربرد و مصرف عسل در قدیم
آنچه مسلم است اهمیت عسل در طب قدیم به مراتب بیشتر از حال حاضر بوده است. این ماده در زندگی روحانی، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نقش مهمی بازی می کرده است.
از حکاکی های برجای مانده در پرستشگاه ها و دخمه های مردگان چنین بر می آید که عسل در آن روزگار اهمیت زیادی داشته است، در پاپیروس ها به اهمیت دارویی عسل اشاره شده است و در بیشتر نوشیدنی که از جو، عسل و گندم تهیه می شده است به مقدار زیاد استفاده می کردند. کتاب مذهبی یهودیان از سرزمین موعود چنین یاد می کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است. در کتاب انجیل مسیحیان از عسل به عنوان مظهر فراوانی و نعمت یاد شده است.
عسل در یونان و روم باستان مظهر برکت، عشق و زیبایی بود و مالیات خود را بر اساس آن می پرداختند. یونانیان باستان تصور می کردند که خدایان چون خوراک بهشتی می خورند فنا ناپذیرند و ابدی گشته اند آنها ایمان داشتند که عسل یکی از اجزای مهم این خوراک بهشتی است.
جالینوس حکیم معتقد بود که عسل در درمان بعضی از بیماری ها اعجاز می کند او برای درمان مسمومیت، امراض معده و بسیاری ا زخم ها از عسل استفاده می کرد.
عسل از نظر فیثاغورت ، بقراط ، ارسطوا و ابو علی سینا
فیثاغورث و پیروان او که گیاه خوار بودند عسل را به عنوان بخشی از غذای روزانه خود قرار داده بودند.
بقراط حکیم که عمری طولانی داشت، پیوسته عسل می خورد و این ماده را در درمان اکثر بیماری ها مخصوصاً زخم ها تجویز می کرد. از وی نقل شده است: (( هر دارویی نیز از مواد غذایی درست می شود و در مقابل هر غذایی نیز جانشین دارو می گردد. عسل به این هر دو شرط جوابگوست.))
ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی عقیده داشت عسل دارای خواص ویژه ای است که اثر استثنائی روی تن آدمی دارد و همچنین دموکریت فیلسوف مشهور یونانی که بیش از صد سال عمر کرد با غذا عسل می خورد. وقتی از او سوال شد چگونه می توان سلامتی را حفظ کرد در پاسخ گفت: (( عسل بخورید و بدن را با روغن ماساژ دهید. ))
ابوعلی سینا دانشمند بزرگ ایرانی در کتاب قانون پزشکی خود ده ها نسخه بر پایه موم و عسل نگاشته و خواص شفابخش عسل در درمان انواع بیماری ها یادآور شده است. او می نویسد عسل را در هنگام زیاد شدت بلغم اندرون را تقویت، نیرو را زیاد و اشتها را باز می کند. حافظه را نیرو می بخشد و گذشته را در خاطر زنده می کند. اندیشه را پاک و زبان را می گشاید.
تاریخچه تولید عسل در ایران
تولید عسل طبیعی در ایران نیز از زمان هخامنشیان بسیار رایج بوده است، اما ایران نیز تحت تأثیر دیگر کشورها و با توجه به ملاحظات اقتصادی در چند قرن اخیر منابع قندی خود را از کشت نیشکر و چغندر قند تهیه می کند.
در بیشتر کشور های جهان از جمله شوروی سابق که بزرگترین کشور تولید کننده عسل در دنیا بوده است، تاکنون تحقیقات زیادی روی فرآورده های زنبور عسل از جمله عسل، ژله رویال، گرده، موم، بره موم و زهر زنبور عسل صورت گرفته و خواص پزشکی آنان به وسیله پژوهش های علمی و نتایج بالینی مورد تایید بسیاری از محققین و پژوهشگران قرار گرفته است.
ولی متأسفانه در کشور ما که عسل تولیدی آن منحصر به فرد و در نوع خود بی نظیر است نه تنها به جنبه دارویی آن توجه نشده است بلکه از نظر مصرف غذایی هم مورد کم لطفی قرار گرفته است.
این نعمت خدادادی و هدیه آسمانی که به راحتی می توان آن را تولید و در اختیار همگان قرار داد هنوز ارزش واقعی خود را بین مواد غذایی بدست نیاورده و موجب عدم توجه بیشتر مردم به آن گردیده است ، به طوری که هنوز هم مرباها و قندهای مصنوعی را به این غذای بهشتی و اکسیر حیات که از هر نظری برتری ممتاز و چشمگیری نسبت به همه مواد غذایی و خوراکی داشته و دارد، ترجیح می دهند که علل اصلی آن عدم شناخت از مزایا و ارزش های واقعی عسل می باشد.
منبع: ص 31 کتاب فرآورده های زنبورعسل